Een enigszins kritische notitie naar aanleiding van mijn hernieuwde kennismaking met “Oordeel en plan” ,dat straks ook in onze bibliotheek aanwezig zal zijn. Tips voor een eventuele lezer. Ter illustratie een partij met rode draad.
Zo'n 70 jaar geleden kreeg ik van mijn vader een boek getiteld "Volledige handleiding voor het schaakspel" geschreven door dr. Max Euwe, oud wereldkampioen. (prijs 1 gulden). Dammen had ik al geleerd van iemand achter de geraniums, maar schaken leverde toch iets meer prestige op in de middelbare school. Dus ben ik lid geworden van de prestigieuze schaakclub DD, spelend in het Nationaal Schaakgebouw. In die tijd hadden ze nog ballotage, maar daar kwam ik doorheen.
De eerste keer dat ik op een clubavond kwam, werd ik zo ongenadig van het bord gemept dat het weken duurde voor ik mij weer durfde vertonen. Volledige handleiding? Het kwam uiteindelijk toch nog goed , ik ontwikkelde mij tot één van de meest middelmatige schakers van Nederland
Van mijn eigen geld kocht ik later "Oordeel en Plan" de bijbel van de Nederlandse schaker geschreven door diezelfde dr. Max Euwe oud wereldkampioen. Heel leerzaam, maar heb ik daarna toch meestal geschaakt zoals de meesten leven. Je doet maar wat en er ontstaan vanzelf kansen om te benutten en problemen om op te lossen. Daarvoor is de mens op aarde.
Laatst hoorde ik op een clubavond opeens "Hopla! " De kreet was afkomstig van onze oud-voorzitter die op het bord naast het onze een pion verplaatste van f7 naar f5. F5 is soms een goede zet, deze keer niet. Euwe kon zich vreselijk ergeren aan zo'n Hopla-methode die hij omschreef als " blind paard in de porseleinkast" .
Maar goed, nu over "Oordeel en Plan" Volgens een enkeling (Alexander Münninghof, journalist, Elo 2060) heeft Donner Euwe ooit min of meer verweten dat hij met dit boekje meerdere generaties schakers verpest had. Kan ik het niettemin aanbevelen? We zullen zien.
Omdat mijn speelsterkte achteruit gaat, heb ik de bijbel maar weer eens ter hand genomen. Immers, volgens Euwe slaan de stukken zelf aan het combineren mits je de stukken en de pionnen maar goed (oordeel) neerzet (plan) . Dat komt goed uit.
Hoofdstuk I van het boek is betrekkelijk eenvoudig. Het oordeel is bv. "ik kan mijn tegenstander een poot uitdraaien" en het plan: "en ik doe het ook". Hoofdstuk II heet "De pionnenmeerderheid op de damevleugel". Laat ik nou in de eerstvolgende partij een pionnenmeerderheid op de damevleugel krijgen en winnen van niet de eerste de beste! Een heer die de lijst afdaalt ontmoet een dame die de lijst opklimt.
Volgens mij was mijn oordeel gezond en het plan uitvoerbaar, maar Euwe geeft voor een vrijwel identieke situatie een totaal ander plan, dat afkomstig was van Botwinnik. Doorduwen! Maar ook Botwinnik kon alleen winnen door een strategische fout van zijn tegenstander. Hoe rijmen we dat?
Leidraad voor Euwe was "Oordelen, beoordelen en daarna het maken van een plan". Lijkt logisch maar in de praktijk gaat het andersom, het oordeel volgt op het (uitgevoerde) plan. Zo gaat het in de maatschappij: wij hebben jaren lang strikt bezuinigd volgens plan, maar wat is het oordeel? Zo gaat het ook in het schaken. Na afloop van een partij gaan we naar de bar. De plannen zijn uitgevoerd en nu zoeken we naar een oordeel. Wat zouden we anders mee bezig zijn ?
Oordeel en Plan is een verzameling van nauwkeurig geanalyseerde en van etiket voorziene partijen. In alle gevallen kende Euwe de plannen voordat hij een oordeel velde. Zijn rationalistische leerstelligheid maakte dat hij dat niet zag. In bovenstaande partij lijkt er een van te voren gesponnen rode draad, maar die was er natuurlijk pas na afloop, ook al hing er een verre vrijpion boven de markt. Iets dat Euwe ook wel zag. Rode draden zijn zeldzaam.
Goed beschouwd lijkt het er op dat ieder plan een Hopla-plan is, bij het schaken zo goed als in de maatschappij; hopla, een nieuw zorgstelsel …... blind paard?
Geeft niet, maar voor ons betekent het dat we in een praktische partij ook zonder meer een Hopla-plan kunnen volgen. Wel is het leerzaam na afloop toe te geven aan de natuurlijke drang tot oordelen! En het gevonden oordeel te onthouden voor gebruik in “overeenkomstige” situaties. Dat is niet altijd eenvoudig. Kijk maar naar het laatste diagram en probeer eens een overeenkomstige situatie te bedenken. Als dat niet lukt valt er kennelijk niets te leren. Dat wel het geval in het tweede diagram, want open lijnen komen veel voor.
Een onvolledige, maar nuttige rubricering van overeenkomstige situaties, compleet met uitgewerkte voorbeelden is door Euwe gegeven in “Oordeel en Plan”. Een gedeeltelijk voor de hand liggende indeling, maar enkele voorbeelden in hoofdstuk III “De aanval op de dame vleugel” zijn niet voor de hand liggend en des te leerzamer.
Ondanks de zwakke filosofische onderbouwing, toch maar lezen dat boek.
|
Onderwerp: 
