tijden van weleer
Vroeger had iedere jeugdspeler wel een voorbeeld. Euwe, de goudeerlijke FIDE-voorzitter of Fischer, het krankzinnig geworden genie.
Tal, omdat hij met iedereen wilde analyseren en vluggeren. Voor mijn part Greco, Capablanca, Aljechin of Morphy, de magiërs van de schaakprehistorie. En wat later Kasparov, het rekenwonder, of Karpov, de antiheld.
> In Nederland was, naast Euwe, Jan Timman zo iemand. Hij was de man die het in de strijd om de wereldtitel heeft opgenomen tegen Tolya, terwijl Short en Kasparov in New York met hun nieuwe speeltje, de PCA, bezig waren. Niet voor niets heette hij toen ?the Best of the West?. Maar dat was toen. Waar zijn onze helden nu?
> Vier jaar geleden won Khalifman het knockout-WK in Las Vegas(hoe toepasselijk!). En nu hebben we de 18-jarige(zelfs ik ben al ouder) Ponomariov als FIDE-kampioen. Kramnik de menselijke computer, daar word je als publiek ook niet veel vrolijker van. Nee, bij zulke jongens straalt het charisma er nou niet bepaald vanaf.
> Jan Timman straalt wel wat uit. Maar wat mij het meeste aan hem opviel toen ik op de laatste zaterdag in Wijk aan Zee aanwezig was, was het feit dat hij met meer dan gemiddelde interesse de partijen in de B-groep volgde. Hij kwam die dag al snel in de problemen tegen Kramnik en probeerde er nog iets leuks van te maken, maar berustte al snel in zijn lot. En volgde dus maar de B-groep.
> Een scepticus zou dan zeggen dat hij kijkt naar wat hij nog wèl kan bevatten, na zijn eindscore van 2½ uit 13, en dat hij achteraf en met die vorm liever in die groep had gespeeld. Zo verhaalden dus ook vele journalisten.
> Hij begon met 1½ uit 4, 3 remises waaronder één tegen de latere toernooiwinnaar Anand, maar viel toen in een zwart gat, met als dieptepunt zijn kansloze en snelle nederlaag tegen Loek van Wely. In ronde 9 pakte hij nog een half punt tegen zijn oude rivaal Karpov en in de slotronde vocht hij met succes voor wat hij waard was tegen Krasenkow. Maar dat was alles: 5 remises en 8 nederlagen. Treurig.
> Na de laatste ronde was de gifbeker nog niet helemaal leeg: hij mocht nog even uitleg verschaffen aan de pers. Aan diezelfde journalisten die headlines hebben gebracht als: ?Timman 250 euro, Stellwagen 3000 euro?.
> Hij nam het echter sportief op en vertelde wat er tijdens die 13 ronden allemaal was misgegaan. ?Gewoonlijk zie ik dat soort zetten, maar nu niet. Ik deed eerst een grafzet en maakte toen een blunder. Ik probeerde te vechten maar het lukte niet. Over het algemeen ben ik optimistisch ingesteld, maar dit was wel heel zwaar.?
> Vaak uit hij kritiek op de schaakjeugd van tegenwoordig, die niet meer van het leven kunnen genieten maar zich alleen met het spelletje bezig willen houden en ook voor tienen in bed willen liggen om een zo goed mogelijke prestatie neer te zetten. De bon vivants zijn verdwenen, zo zegt hij dan.
> Zelf ben ik van die generatie: Stellwagen, Ponomariov, Karjakin, Michielsen (?!), dat ambitieuze grut. Toch heb ook ik een anekdote over ?onze Jan? te vertellen. Want hij is toch ook een heel klein beetje van DSC.
> Het was het Lost Boys toernooi, afgelopen zomer. Timman, die voor aanvang had bedongen op kosten van de organisatie in het luxeuze Okura hotel te mogen verblijven, ook al woont hij zelf gewoon in Amsterdam, speelde niet bijzonder sterk en kreeg een ronde voor het einde zelfs een pijnlijke nederlaag tegen talent Jan Smeets te verwerken. Maar Timman stond niet kwaad op; hij keek nog even rustig met Smeets naar de stelling en analyseerde alsof hij gewonnen had. Mooi vind ik dat. Maar vooral knap, dat je daar zo goed mee om kunt gaan. Mijn anekdote stamt van ergens midden in het toernooi, toen hij na een aantal remises en overwinningen ergens in de subtop stond.
> Dagelijks vertrok ik na afloop van de ronde met een groep jeugdspelers vanaf de speelzaal naar een eetgelegenheid, om daarna de rest van de avond in de hoofdstad door te brengen. Op één van die dagen pakten, zoals gewoonlijk, de Amsterdammers van de groep hun fiets. Eén van die stalen rossen maakte echter een zodanige piepend en krakend geluid dat dat een reactie aan mij ontlokte. Zonder omkijken riep ik:
?Als het nog te repareren is, breng dat ding dan als-je-blieft naar de fietsenmaker!?
> Maar het was niet een van ons, het was Timman. Krakend en piepend op weg naar het Okura.
> Terug naar het heden. Jan heeft een vriendin. Geertje; ze woont in Utrecht. Ze schaakt bij De Rode Loper in Utrecht en is vaak te zien het schaakcafé daar. Een echte bon vivant dus. In Wijk aan Zee was ze er steeds bij. Ze wachtte. In de hal. Op een kruk. Helaas werd haar geduld echter nooit ècht op de proef gesteld. Want altijd was ie vrij snel klaar. Zonde. Kan zij hem er weer bovenop helpen?
> Op een krakende fiets, naar het Okura, met je vriendin. Dat we nog lang van je mogen genieten, Jan. En jij van het leven. Een ware bon vivant.