het goede, de dode en het verzwegene
Heiligen bestaan niet. Of ze moeten bestaan in de dood. En voor zover er bestaan is in de dood is dat - voor het wat enkel buiten de dood is - buiten de dood slechts een afspiegeling van wat was, is geweest en niet meer wederkerig zal zijn. Een glimp van, die de vergetelheid nog voor even uit de herinnering weet te verbannen door er zich te nestellen in zijn plaats. Sommigen noemen het weemoed, andere mythe.
Zoals zo vaak is het noch de naam noch de etikettering, maar een emotie of een veelvoud daarvan, die in meer of minder bewuste mate, vorm geeft aan. Men benoemt het niet - men laat het liever oningevuld - wat in de meeste gevallen een zeer acceptabele oplossing is. Het verzwegene vind zijn weg slechts in het eenzame en het rusteloze of in de wederkerigheid van wat verzwegen is.
Enkel wat benoemd wordt zal de vergetelheid van zich af weten te houden, zolang het genoemd blijft. En het is hier het heilige - heilig betekend genoemd - dat het genoemde doet samen gaan met het goede. Het in zilver gesprokene wordt met het verstrijken der jaren keer op keer weer opgepoetst, alsof het al goud is wat er blinkt, terwijl het gouden verzwegene weg lijkt te oxideren.
Soms is het daarom goed het verzwegene wel te benoemen, daar het niet oxideert en immer voort bestaat. Vaak zijn het de kleinere dingen. Zij die zijn verjaardag aan zich voor bij liet gaan, een slecht gevallen kwetsende grap of een vermeend vertrouwen dat voor een moment geschonden werd. Maar het zijn ook de grotere: een sociale onaangepastheid, de vriendschap die geen vriendschap bleek toen dat nodig was of een ernstige verslaving.
Een ieder maakt zich hier schuldig aan. Om u een voorbeeld te geven: In een boek dat zegt een herprijzing voor wijlen Aaron Nimzowitsch te zijn , wordt het te verzwijgene ook daadwerkelijk verzwegen. Geen relaas over zijn veel te vroege dood op 48 jarige leeftijd en geen negatieve bewoordingen, noch over hem als mens, noch als schaakgrootheid. In stuk voor stuk mooie winstpartijen wordt het onderscheid tussen het goud en zilver weggepoetst.
Begrijp mij niet verkeerd - gelijk dit voorbeeld - het goede is mooi, maar hoe kan men leren van wat niet goed is wanneer dit verzwegen blijft? Hoe kan een mens in al zijn tekortkomingen zich anders al het goede aan meten, dan tot in de dood het wat niet goed is te verzwijgen? En is de waarheid er niet bij gediend dat met de dood zowel het goede als het verzwegene in evenwicht blijven tot de vergetelheid er op volgt?
Ik kan niet anders dan hier - binnen deze gegeven vrijheid - het verzwegene zachtjes fluisterend aan u voor leggen. Vergeef me, als het u belerend voorkomt, want zo heb ik het niet bedoeld. Maar trek lering uit wat is gebeurt, zowel op het bord als daar buiten. En sluit het geleerde in uw hart, spiegel het aan uw zelfkritiek en als het nodig is en laat het zilver zijn.
Ariën Schuytemaker
Corniel Nobel
Delftse Schaakdagen (4)
Delft, 30 mei 2000
1.d4 f5 2.e4 fxe4 3.Pc3 Pf6 4.Lg5 d7-d5? 5.Lxf6 exf6 6.Dh5+ g6 7.Dxd5 Dxd5 8.Pxd5! Ld6?
En na twee blunders in 8 zetten is het uit. Wit neemt zijn eerste biertje van de avond en weet de partij winnend af te sluiten zonder verder noemenswaardige problemen. Beide spelers gaan die avond dronken naar huis...